L©i mª ÇÀu: Ngày xÜa, Lš Båch Ç©i ñÜ©ng ª Trung Hoa là m¶t nhà thÖ n°i ti‰ng nghe danh ThiŠn SÜ Ô Sào là m¶t cao tæng Ç¡c Çåo, m§i tìm t§i tham vÃn. T§i nÖi thÃy ThiŠn SÜ Ô Sào ngÒi trên chång ba cûa cây c° thø; ch‡ Ngài ª giÓng nhÜ ° quå nên ngÜ©i Ç©i g†i Ngài là ThiŠn SÜ Ô Sào. Ông ÇÙng ª dܧi ÇÃt nhìn lên hÕi : - Båch Hòa ThÜ®ng, xin Hòa ThÜ®ng dåy cho tôi m¶t phÜÖng pháp tu ng¡n và g†n Ç‹ có th‹ tôi tu ÇÜ®c.
ThiŠn SÜ Ô Sào ª trên nói xuÓng :- ChÜ ác måc tác.
                                                              Chúng thiŒn phøng hành.
                                                              T¿ tÎnh kÿ š.
                                                             ThÎ chÜ PhÆt giáo.
  Ông hãy vŠ tu Çi.
Lš Båch nghe qua, cÜ©i và nói : - Hòa ThÜ®ng nói bài kŒ Çó con nít tám tuÓi cÛng thu¶c, vÆy Hoà ThÜ®ng Çem dåy tôi Ç‹ làm gì ?
ThiŠn SÜ Ô Sào nói :- Phäi, con nít tám tu°i cÛng thu¶c nhÜng ông già tám mÜÖi tu°i làm cÛng chÜa xong.
Nghe xong Lš Båch lãnh h¶i, bái phøc ra vŠ.
***Dܧi Çây là phÀn trích Çoån trong Kinh Pháp Bäo ñàn cûa ThiŠn SÜ Thích Thanh TØ .
____________________________________________

HÀu h‰t PhÆt tº chúng ta ai cÛng thu¶c kinh Bát Nhã. Th‰ thì t¿ tánh Bát Nhã là gì? Ai cÛng nói : ngày nào tôi cÛng tøng Çôi, ba bi‰n kinh Bát Nhã, nhÜng n‰u có ai hÕi t¿ tánh Bát Nhã là gì ÇŠu không bi‰t ! NhÜ vÆy là miŒng chÌ tøng mà tâm không thÃy, không Çåt ÇÜ®c ví nhÜ ngÜ©i nói æn mà không no, nói tôi æn bánh bao, tôi æn bánh mì ... æn cä træm thÙ bánh nhÜng rÓt cu¶c bøng vÅn thÃy Çói. Nói æn chÜa phäi là æn, æn phäi th¿c s¿ æn, chÌ nói suông chÜa Çû. CÛng th‰, n‰u chúng ta tu mà chÌ Ç†c tøng, Çó chÌ có giá trÎ bên ngoài, chÙ chÜa có giá trÎ thÆt bên trong.

‘Ma Ha Bát Nhã Ba La MÆt’ là ti‰ng Phån, Trung Hoa dÎch là ‘ ñåi Trí TuŒ’, ljn b© kia, Çây phäi là hành nÖi tâm, chÙ không phäi tøng nÖi miŒng. Trí tuŒ Çó phäi nÖi tâm mình phát ra, phäi ng¶ lÃy, chÙ không phäi tøng suông ngoài miŒng, n‰u cÙ tøng suông ngoài miŒng là Çû, là chúng ta không hi‹u ÇÜ®c trí tuŒ nÀy, vì trí tuŒ nÀy là trí tuŒ cûa mình nên phäi hành ª tâm chÙ không phäi tøng ª miŒng. Chúng ta chÌ tøng suông ª miŒng thì viŒc Çó ch®t qua rÒi mÃt nhÜ sÜÖng, nhÜ ÇiŒn ch§p ch§ không có thÆt. N‰u chÌ tøng suông, khi tøng thì còn nÖi Bát Nhã, dØng låi thì Bát Nhã mÃt. Chúng ta miŒng niŒm mà tâm phäi hành, nhÜ th‰ tâm miŒng tÜÖng Ùng, tâm miŒng h®p nhau t¿ nhiên chúng ta së thÃy ÇÜ®c PhÆt tánh, chính bän tánh Ãy là PhÆt.

Ma Ha là ti‰ng Phån, Trung Hoa dÎch là Çåi, Çåi tÙc là l§n. Ma Ha nghïa là l§n, vì tâm lÜ®ng cûa chúng ta r¶ng l§n nhÜ hÜ không, tâm lÜ®ng Çó g†i là tâm lÜ®ng Bát Nhã, không có các tܧng vuông, tròn, dài, ng¡n, xanh, vàng.. . không có nh»ng tâm niŒm phäi quÃy, tÓt xÃu.. . tâm th‹ Çó bao trùm tÃt cä cÕi nܧc cûa chÜ PhÆt, giÓng nhÜ hÜ không diŒu tánh cûa ngÜ©i Ç©i. Bát Nhã là trí tuŒ, trí tuŒ thênh thang không có b© mê, không có m¶t vÆt ª trong. HiŒn tâm chúng ta chÙa Çû tham sân si nên thÜÖng buÒn giÆn ghét.. luôn ÇÀy Ù trong Çó, do Çó chÜa bao gi© chúng ta thÃy ÇÜ®c cái th‹ r‡ng l¥ng sáng suÓt. Sª dï chúng ta tu là Ç‹ loåi nh»ng niŒm tham sân si ra, khi chúng bÎ loåi ra h‰t thì chÌ còn cái trí sáng ng©i Çó là cái chân không, cái không chân thÆt, không còn nh»ng niŒm sinh diŒt chÙa trong Çó. Chû trÜÖng cûa Çåo PhÆt dåy chúng ta tu là phäi ñINH. ñÎnh là dØng các v†ng tܪng læng xæng vui buÒn giÆn ghét, dØng ÇÜ®c chúng rÒi m§i thÃy tâm th‹ thênh thang, m§i Çi ljn ch‡ giác ng¶. NhÜ vÆy h¢ng ngày quí vÎ tøng ba bi‰n, bäy bi‰n Bát Nhã mà nh»ng ch» ÇÀu có vë chÜa thÃm n»a, phäi không? N‰u chúng ta thÃm các ch» Çó rÒi thì tøng Bát Nhã là Ç‹ chúng ta sÓng, chÙ không phäi tøng suông. ña sÓ ngÜ©i hiŒn nay cÙ tøng suông, tøng rÒi tính bi‰n Ç‹ c¶ng s°, k‹ công v§i PhÆt, mà không hi‹u Çi‹m quan tr†ng chính là phäi sÓng trª låi trí tuŒ mình.
TÃt cä muôn pháp ÇŠu ª trong t¿ tánh; muÓn ÇÜ®c tánh r‡ng không Çó chúng ta phäi làm sao? Phäi thÃy tÃt cä ngÜ©i ác, ngÜ©i lành ÇŠu không thû, không xã, cÛng không nhiÍm trܧc, tâm nhÜ hÜ không, th‹ tâm ÇÒng v§i hÜ không, th‹ Çó là th‹ Çåi nên g†i là Ma Ha. Th‹ Çåi cûa tâm mình, th‹ Çåi cûa Bát Nhã thênh thang nhÜ hÜ không, nó không tܧng måo, nó trùm h‰t muôn pháp. MuÓn ÇÜ®c th‹ Çåi Çó thì phäi tu th‰ nào? ñÓi v§i tÃt cä viŒc tÓt xÃu, phäi quÃy cûa ngÜ©i chúng ta ÇØng có nhiÍm, ÇØng có dính m¡c. NhÜ th‰ là Çåi, là Ma Ha. M‡i khi tøng Ma Ha Bát Nhã thì quí vÎ phäi nh§ nhÜ vÆy, chÙ không phäi džc suông là Çû. NgÜ©i mê chÌ nói suông ngoài miŒng, còn ngÜ©i trí hành ª trong tâm. NgÜ©i mê Çi Çâu cÛng nói Bát Nhã, cÛng tøng làu làu Bát Nhã ª ngoài miŒng, còn ngÜ©i trí không nói m¶t câu Bát Nhã nào nhÜng g¥p duyên, g¥p cänh thì không chåy theo. Th‰ nên tøng ª ngoài miŒng v§i hành ª trong tâm là hai viŒc khác nhau. HiŒn nay; Ça sÓ ngÜ©i tu thích tøng ngoài miŒng hÖn hành trong tâm. Kinh nào cÛng thu¶c làu.. rÒi lÃy Çó làm s¿ nghiŒp! Tøng cho mình, tøng luôn cä cho ngÜ©i , Ƕ ngÜ©i cÛng b¢ng tøng nhÜ vÆy cho là tu Bát Nhã ! Vì vÆy chúng ta phäi hi‹u rõ: tinh thÀn cûa Çåo PhÆt là phäi tÌnh giác; tÌnh cái chân thÆt cûa chính mình. Nghe kinh Ç‹ bi‰t ÇiŠu Çúng sai, tà chánh, bÕ cái sai, cái tà, trª vŠ cái chánh, cái Çúng nhÜ th‰ m§i là h†c Çåo, ch§ không phäi chúng ta h†c thu¶c lòng Ç‹ nói nhiŠu, tøng nhiŠu; cæn bän là chúng ta phäi hành ª trong tâm, th‰ m§i g†i là ngÜ©i trí bi‰t tu.

TÃt cä trí Bát Nhã ÇŠu tØ nÖi t¿ tánh cûa mình, không phäi tØ ngoài vào, ch§ lÀm døng š. NhÜ có nhiŠu ngÜ©i tu cÙ mong thành PhÆt, ho¥c mong PhÆt ljn Ãn chÙng, nhÜ vÆy là trông ra ngoài, nhÜng cái Çó Çâu phäi tØ ngoài ljn, nó s¤n nÖi mình, có Çau xa mà tìm, mà cÀu? Có ngÜ©i tr†n ngày nói không mà trong tâm ch£ng không, tÌ dø nhÜ ngÜ©i Çã xuÃt gia rÒi nhÜng ai làm buÒn lòng m¶t chút liŠn m¡ng chºi ngÜ©i , khi Ãy n‰u có ngÜ©i khác quª : tåi sao tu mà ác khÄu, tåo nghiŒp, thì nói : ác khÄu có thÆt không? nghiŒp có thÆt không? NhÜ vÆy nói không mà tâm ch£ng không. N‰u ‘KHÔNG’ thì Çâu có giÆn, m¡ng chºi ngÜ©i, n‰u giÆn m¡ng chºi ngÜ©i thì tâm chÜa không. Th‰ nên chúng ta phäi hi‹u cho thÆt rõ, khi l« có sân si n‰u có ai hÕi : Tåi sao tu mà còn sân si? Thì nói ‘tåi tôi còn dª, tåi tÆp khí lâu Ç©i ‘. NhÜ vÆy là ngÜ©i tÓt.

Bát Nhã là ti‰ng Phån, Trung Hoa dÎch là trí tuŒ. TÃt cä ch‡ nhÜ ª chùa, ra xóm. ljn ch®.. tÃt cä th©i là sáng trÜa chiŠu.. . lúc nào cÛng vÆy m‡i niŒm ÇŠu không ngu. Quí vÎ nghï th‰ nào là m‡i niŒm ngu, th‰ nào là m‡i niŒm không ngu ? TÌ dø chúng ta Çang Çi trên ÇÜ©ng, bÃt ch®t nghe trong nhà có hai ngÜ©i Çang cãi nhau, chúng ta dØng låi nghe xem ai phäi, ai quÃy là niŒm ngu túc là chåy theo cänh. Trái låi n‰u h¢ng sÓng v§i trí tuŒ, không theo, không dính v§i bÃt cÙ ÇiŠu gì, Çó là không ngu. NiŒm ngu thì bÎ tham sân si dÅn, niŒm trí thì tâm an, bi‰t là huyÍn tÙc nhiên tâm l¥ng, tÙc là sÓng v§i trí tuŒ Bát Nhã. Ngu là vô minh nó dÅn chúng ta Çi trong chÓn kh° Çau, trÀm luân sanh tº . Còn niŒm trí là trí tuŒ Ç‹ giác ng¶ thành PhÆt. NhÜ vÆy s¿ tu hành rÃt là cø th‹. N‰u ÇÓi duyên, ÇÓi cänh chúng ta luôn luôn sÓng v§i niŒm trí thì chúng ta giäi thoát sanh tº; trái låi ÇÓi duyên, ÇÓi cänh chúng ta sÓng v§i niŒm ngu thì chúng ta luân hÒi không cùng. Tåi sao låi còn nói Bát Nhã trí? N‰u nói trí tuŒ e có s¿ lÀm lÅn vì ngÜ©i Ç©i khôn ngoan m¶t chút thì nói là ngÜ©i có trí tuŒ, thành ra trí tuŒ cûa ngÜ©i Ç©i là trí tuŒ s¡p Ç¥t công æn viŒc làm ho¥c là trí tuŒ lÃn hi‰p ngÜ©i .. Trí tuŒ Bát Nhã là trí tuŒ thÃy cái chân thÆt cûa t¿ tâm, bi‰t rõ t¿ tâm cûa mình cái nào là hÜ giä cái nào là chân thÆt, bi‰t rõ t¿ tánh cuä các pháp.

Ba La MÆt là ti‰ng Phån, Trung Hoa dÎch là ljn b© kia nghiã là lià sø sanh diŒt. Ba La MÆt là ljn b© kia, b© kia là b© Ni‰t Bàn. B© Ni‰t Bàn là b© không sinh diŒt, th‰ nên nói b© bên nÀy là b© sinh tº, bò bên kia là b© Ni‰t Bàn. Sanh tº là sinh diŒt. Ni‰t Bàn là không sanh diŒt.

Tóm låi, ‘Ma Ha’ là l§n, ‘Bát Nhã’ là trí tuŒ. Cái gì l§n ? Tâm th‹ hay t¿ tánh cû chúng ta thênh thang, không tܧng måo, nhÜng h¢ng tri, h¢ng giác không dính v§i cänh g†i là trí tuŒ, là Bát Nhã. Ba La MÆt là ljn ch‡ không sanh diŒt. Tåi sao g†i là không sanh diŒt ? Bªi vì vØa dính v§i cänh thì tâm niŒm sanh diŒt dÃy lên, còn ÇÓi cänh mà không dính Çó là lìa Ç¿Öc sanh diŒt. ‘Ma Ha Bát Nhã Ba La MÆt’ tØ Çâu mà có ? Có s¤n nÖi chúng ta. Do Çâu mà ÇÜ®c ? Do bi‰t lià cänh, ÇÓi cänh không chÃp. N‰u ngÜ©i nào ÇÓi cänh mà chÃp Çó là mÃt. VÆy m‡i khi chúng ta khªi xܧng ‘ Ma Ha Bát Nhã Ba La MÆt’ ÇØng l¡ng nghe l©i ngÜ©i này hay, l©i ngÜ©i kia dª, nên nh§ r¢ng ‘Ma Ha Bát Nhã Ba La MÆt’ là cái d‹ mình h¢ng sÓng, Çó là mình bi‰t tu.

Chúng ta phäi hi‹u thÆt rõ Bát Nhã chia làm 3 phÀn: Væn t¿ Bát Nhã, Quán chi‰u Bát Nhã và ThÆt tܧng Bát Nhã. NhÜ quí vÎ thÜ©ng tøng m¶t th©i ba bi‰n, džc ch», džc nghïa Çó là Væn t¿ Bát Nhã. Còn Quán chi‰u Bát Nhã là sao ? N‰u džc Çi džc låi bài Bát Nhã ljn thu¶c làu, Çó chÌ là thu¶c væn t¿ thôi. Nay džc : ‘Quán T¿ Tåi BÒ Tát hành thâm Bát Nhã ba la mÆt Ça th©i, chi‰u ki‰n ngÛ uÄn giai không.. ..’, chi‰u ki‰n là là quán chi‰u. Quán chi‰u nhÜ th‰ nào ? TÙc ngay thân næm uÄn (s¡c uÄn, th† uÄn, tܪng uÄn, hành uÄn, thÙc uÄn, chúng ta phân tích cái gì là s¡c uÄn ? S¡c uÄn là hình thÙc vÆt chÃt. Trong phÀn vÆt chÃt nÀy có nh»ng thÙ nào k‰t h®p låi ? ñÃt nܧc gió lºa. Cái gì là ÇÃt? TÙc là nh»ng chÃt cÙng nhÜ tóc, lông, ræng, móng, da thÎt, gân xÜÖng.. .Cái gì chÃt ܧt ? Máu mû, mÒ hôi v.v.. Chúng ta phân tích quán chi‰u nhÜ th‰. Tì dø nhÜ quí vÎ Çang phiŠn não vì bÎ ngÜ©i hi‰p Çáp ho¥c nói xÃu v.v .. quí vÎ không nh§ ljn câu h† nói mà låi quán chi‰u thân này có thÆt hay không ? quán kÏ nó do ÇÃt, nܧc, gió, lºa k‰t h®p v.v.. quán m¶t lúc quí vÎ còn sân si v§i câu ngÜ©i ta nói khi näy không ? N‰u quán chi‰u thÃy thân không thÆt thì nói tÓt, nói xÃu, ho¥c khen ho¥c chê cÛng là thØa. Th‰ nên nói khi dùng ‘Quán chi‰u Bát Nhã’ thì tÃt cä v†ng niŒm ÇŠu diŒt. Trái låi chúng ta c٠džc Væn Bát Nhã mãi nên không diŒt ÇÜ®c gì cä. MuÓn h‰t phiŠn não phäi Quán chi‰u Bát Nhã, nh© quán chi‰u chúng ta m§i thÃy rõ thân là duyên h®p hÜ giä; tØ thân ljn tâm (th†, tܪng, hành, thÙc) cÛng xét nó là duyên h®p không thÆt. NhÜ vÆy cä thân lÅn tâm là tܧng duyên h®p không thÆt thì bao nhiêu phiŠn não ÇŠu h‰t. Quán chi‰u ljn Çó thì phiŠn não dÙt, thÆt tܧng Bát Nhã hiŒn. NhÜ vÆy tØ Væn t¿ ljn quán chi‰u, quán chi‰u rÒi m§i hiŒn thÆt tܧng. Chúng ta tu chÌ m§i phÀn ÇÀu thôi, chÌ Væn t¿ Çã thÃy là Çû nên không quán chi‰u, vì th‰ không h‰t phiŠn não. Trong kinh Bát Nhã nói: BÒ Tát Quán T¿ Tåi khi dùng trí Bát Nhã qúan chi‰u næm uÄn là không thÆt liŠn qua tÃt cä kh° nån. VÆy muÓn qua kh° nån phäi quán chi‰u chÙ không ÇÜ®c nói: tôi tøng Bát Nhã qua h‰t kh° nån ! Tøng mãi cÛng không qua h‰t, chÌ khi nào quán chi‰u nhÜ th‰ m§i h‰t. VÆy chúng ta thÃy rõ trong s¿ tu hành, muÓn diŒt phiŠn não thì phäi dùng trí tuŒ mà diŒt, tÙc là Çúng câu : ‘ MÒi ÇuÓc trí tuŒ cûa nình tØ ÇuÓc cûa PhÆt’ . NhÖn l©i PhÆt T° dåy chúng ta trí tuŒ mình quán chi‰u, do Çó m§i có trí sáng. Nay chúng ta džc suông, džc thu¶c lòng, nhÜng không quán chi‰u thì thì làm sao có sáng, không sáng thì làm sao h‰t phiŠn não? ñây là c¶i gÓc cûa s¿ tu hành. T° dåy nh»ng lë th¿c, chúng ta phäi thÃy rõ, Th‰ nên ngài bäo : N‰u dÙt phiŠn não thì t¿ thÃy bän tánh, thÃy bän tánh là ng¶, ng¶ tÙc nhiên ljn quä vÎ PhÆt.
***********************
PhÀn suy ngÅm:
1. Bài kŒ cûa Ngài ThÀn Tú : Thân là c¶i BÒ ÇŠ
                                                     Tâm nhÜ Çài gÜong sáng
                                                      Luôn luôn phäi lau chùi
                                                     Ch§ Ç‹ dính bøi b¥m
Th‰ thì hay thÆt ! Ví thân mình nhÜ cây bÒ ÇŠ, tâm nhÜ Çài gÜong sáng, muÓn cho sáng mãi phäi lau, phäi chùi, ch§ Ç‹ dính bøi. NhÜ vÆy trên phÜÖng diŒn tu hành, bài kŒ này rÃt hay. NhÜng ÇÓi v§i ngÜ©i thÃy tánh thì bài này chÜa thÃy tánh. Tåi sao ? GÜÖng m© phäi lau, Çang lau chùi thì làm sao thÃy tánh ? N‰u thÃy tánh thì không còn lau n»a. Vì th‹ tánh Çó bøi không dính ÇÜ®c, còn nghï nhÜ m¥t gÜÖngphäi lau mãi là chÜa thÃy tánh. Ngài ThÀn Tú không thÃy ÇÜ®c nên suy nghï theo lÓi tu n¥ng vŠ hình thÙc
2. Bài kŒ cûa Ngài HuŒ Næng: BÒ ÇŠ vÓn không cây.
                                                      GÜÖng sáng cÛng ch£ng Çài.
                                                      Xüa nay không m¶t vÆt.
                                                      Ch‡ nào dính bøi b¥m ?
BÒ ÇŠ chÌ là tánh giác, tánh giác không có hình tܧng thì không nói là cây. GÜÖng là t¿ nó sáng không cÀn có Çài m§i sáng. Ch‡ chÖn thÆt Çó xÜa nay không m¶t vÆt huÓng n»a là dính bøi b¥m ? NhÜ vÆy Ngài HuŒ Næng thÃy ÇÜ®c cái bän tánh xÜa nay không có m¶t hình trång, không có m¶t tܧng måo, chính bän tính Çó là t¿ thanh tÎnh, không cÀn lau chùi m§i thanh tÎnh.
*****************
Columbia, ngày 10 tháng 01 næm 2000
NguyÍn Ng†c H¶i
                                                                  <<Trª lai Trang ÇÀu >>