Ý niŒm vŠ mË thÜ©ng không th‹ tách r©i š niŒm vŠ
                             tình thÜÖng. Mà tình thÜÖng là m¶t chÃt liŒu ng†t
                             ngào, êm dÎu và cÓ nhiên là ngon lành. Con trÈ thi‰u
                             tình thÜÖng thì không l§n lên ÇÜ®c. NgÜ©i l§n thi‰u
                             tình thÜÖng thì cÛng không "l§n" lên ÇÜ®c. C¢n c‡i,
                             héo mòn.

                             Ngày mË tôi mÃt, tôi vi‰t trong nhÆt kš : tai nån l§n
                             nhÃt Çã xãy ra cho tôi rÒi! L§n ljn cách mÃy mÃt mË
                             thì cÛng cäm thÃy bÖ vÖ, låc lõng, cÛng không hÖn
                             gì trÈ mÒ côi.

                             Nh»ng bài hát, nh»ng bài thÖ ca tøng tình mË bài
                             nào cÛng dÍ hay, cÛng haœ NgÜ©i vi‰t, dù không có
                             tài ba, cÛng có rung cäm chân thành; ngÜ©i hát ca,
                             trØ là kÈ không có mË ngay tØ thܪ chÜa có š niŒm,
                             ai cÛng cäm Ƕng khi nghe nói ljn tình mË. Nh»ng
                             bài hát ca ng®i tình mË Çâu cÛng có, th©i nào cÛng
                             có.

                             Bài thÖ mÃt mË mà tôi thích nhÃt, tØ hÒi nhÕ, là m¶t
                             bài thÖ giän dÎ. MË Çang còn sÓng, nhÜng m‡i khi
                             džc bài Ãy thì s® sŒt, lo âu... s® sŒt lo âu cho m¶t cái
                             gì còn xa, chÜa ljn, nhÜng ch¡c ch¡n phäi ljn :

                                  "Næm xÜa tôi còn nhÕ
                                  MË tôi Çã qua Ç©i!
                                  LÀn ÇÀu tiên tôi hi‹u
                                  Thân phÆn kÈ mÒ côi.

                                  Quanh tôi ai cÛng khóc
                                  Im l¥ng tôi sÀu thôi
                                  ñ‹ dòng nܧc m¡t chäy
                                  Là b§t kh° Çi rÒi...

                                  Hoàng hôn phû trên m¶
                                  Chuông chùa nhË rÖi rÖi
                                  Tôi thÃy tôi mÃt mË
                                  MÃt cä m¶t bÀu tr©i".

                             M¶t bÀu tr©i thÜÖng yêu dÎu ng†t, lâu quá mình Çã
                             bÖi l¶i trong Çó, sung sܧng mà không hay, Ç‹ hôm
                             nay bØng tÌnh thì thÃy Çã mÃt rÒi.

                             NgÜ©i nhà quê ViŒt Nam không Üa cách nói cÀu kÿ.
                             Nói r¢ng bà mË già là m¶t kho tàng cûa yêu thÜÖng,
                             cûa hånh phúc thì cÛng Çã là cao kÿ rÒi. Nói mË già
                             là m¶t thÙ chuÓi, m¶t thÙ xôi, m¶t thÙ ÇÜ©ng ng†t
                             dÎu, ngÜ©i dân quê Çã diÍn tä ÇÜ®c tình mË m¶t cách
                             vØa giän dÎ, vØa Çúng mÙc :

                                  "MË già nhÜ chuÓi ba hÜÖng
                                  NhÜ xôi n‰p m¶t, nhÜ ÇÜ©ng mía lau".

                             Ngon bi‰t bao nhiêu ! Nh»ng lúc miŒng vØa Ç¡ng
                             vØa nhåt sau m¶t cÖn sÓt, nh»ng lúc nhÜ th‰ thì
                             không có món æn gì có th‹ g®i ÇÜ®c khÄu vÎ cûa tå
                             ChÌ khi nào mË Ç‰n, kéo chæn Ç¡p låi ng¿c cho ta,
                             Ç¥t bàn tay (bàn tay hay là tÖ tr©i Çâu la miên ?) trên
                             trán nóng ta và than thª "kh° chÜa, con tôi", ta m§i
                             cäm thÃy ÇÀy Çû, Ãm áp, thÃm nhuÀn chÃt ng†t cûa
                             tình mË, ng†t thÖm nhÜ "chuÓi ba hÜÖng", dÎu nhÜ
                             "xôi n‰p m¶t" và ÇÆm Çà lÎm cä c° h†ng nhÜ "ÇÜ©ng
                             mía lau". Tình mË thì trÜ©ng cºu, bÃt tuyŒt; nh»ng
                             "chuÓi ba hÜÖng", "ÇÜ©ng mía lau", "xôi n‰p m¶t"
                             Ãy không bao gi© cùng tÆn.

                                  "Công cha nhÜ núi Thái sÖn,
                                  Nghïa mË nhÜ nܧc trong nguÒn chäy ra".

                             Nܧc trong nguÒn chäy ra thì bÃt tuyŒt. Tình mË là
                             gÓc cûa m†i tình cäm thÜÖng yêø MË là giáo sÜ dåy
                             vŠ thÜÖng yêu, m¶t phân khoa quan tr†ng nhÃt trong
                             trÜ©ng Çåi h†c cu¶c Ç©i. Không có mË, tôi së không
                             bi‰t thÜÖng yêu. Nh© mË mà tôi bi‰t ÇÜ®c th‰ nào là
                             tình nhân loåi, tình chúng sinh; nh© mË mà tôi bi‰t
                             ÇÜ®c chút š niŒm vŠ ÇÙc tØ bi. Vì mË là gÓc cûa tình
                             thÜÖng, nên š mË lÃn trùm š niŒm thÜÖng yêu cûa
                             tôn giáo vÓn cÛng dåy vŠ tình thÜÖng. ñåo PhÆt có
                             ÇÙc Quán Th‰ Âm, tôn sùng dܧi hình thÙc mË. Em
                             bé vØa mª miŒng khóc thì mË Çã chåy t§i bên nôi.
                             MË hiŒn ra nhÜ m¶t thiên thÀn dÎu hiŠn làm tiêu tan
                             kh° Çau lo âu. ñåo Chúa có ñÙc MË, Thánh N»
                             ñÒng Trinh Maria. Trong tín ngÜ«ng bình dân ViŒt
                             có thánh mÀu LiÍu Hånh, cÛng dܧi hình thÙc mË.

                             Bªi vì chÌ cÀn nghe ljn danh tØ mË, ta Çã thÃy lòng
                             tràn ngÆp yêu thÜÖng rÒi. Mà tØ yêu thÜÖng Çi t§i tín
                             ngÜ«ng và hành Ƕng thì không xa chi mÃy bܧc.

                             Tây phÜÖng không có ngày Vu-lan nhÜng cÛng có
                             Ngày MË (Mother's day) mÒng mÜ©i tháng næm. Tôi
                             nhà quê không bi‰t cái tøc Ãy. Có m¶t ngày tôi Çi v§i
                             thÀy Thiên Ân t§i nhà sách ª khu Ginza ª ñông
                             Kinh, nºa ÇÜ©ng g¥p mÃy ngÜ©i sinh viên NhÆt, bån
                             cûa thÀy Thiên Ân. Có m¶t cô sinh viên hÕi nhÕ thÀy
                             Thiên Ân m¶t câu, rÒi lÃy trong s¡c ra m¶t bông hoa
                             cÄm chܧng màu tr¡ng cài vào khuy áo tràng cûa tôi.
                             Tôi lå lùng, b« ng«, không bi‰t cô làm gì, nhÜng
                             không dám hÕi, cÓ giÛ vÈ t¿ nhiên, nghï r¢ng có m¶t
                             tøc lŒ chi Çó.

                             Sau khi h† nói chuyŒn xong, chúng tôi vào nhà sách,
                             thÀy Thiên Ân m§i nói cho tôi bi‰t dó là "Ngày MË",
                             theo tøc Tây phÜÖng. N‰u anh còn mË, anh së ÇÜ®c
                             cài m¶t bông hoa màu hÒng trên áo, và anh së t¿ hào
                             ÇÜ®c còn mË. Còn n‰u anh mÃt mË, anh së ÇÜ®c cài
                             trên áo m¶t bông hoa tr¡ng. Tôi nhìn låi bông hoa
                             tr¡ng trên áo mà b‡ng thÃy tûi thân. Tôi cÛng mÒ côi
                             nhÜ bÃt cÙ m¶t ÇÙa trÈ vô phúc khÓn nån nào; chúng
                             tôi không có ÇÜ®c cái t¿ hào ÇÜ®c cài trên áo m¶t
                             bông hoa màu hÒng.

                             NgÜ©i ÇÜ®c hoa tr¡ng së thÃy xót xa, nh§ thÜÖng,
                             không quên mË, dù ngÜ©i Çã khuÃt. NgÜ©i ÇÜ®c hoa
                             hÒng së thÃy sung sܧng nh§ r¢ng mình còn mË, và
                             së cÓ g¡ng Ç‹ làm vui lòng mË, kÈo m¶t mai ngÜ©i
                             khuÃt núi có khóc than cÛng không còn kÎp n»a. Tôi
                             thÃy cái tøc cài hoa Çó ÇËp và nghï r¢ng mình có th‹
                             b¡t chܧc áp døng trong ngày báo hi‰u Vu-lan.

                             MË là m¶t dòng suÓi, m¶t kho tàng vô tÆn, vÆy mà
                             l¡m lúc ta không bi‰t, Ç‹ lãng phí m¶t cách oan
                             u°ng. MË là m¶t món quà l§n nhÃt mà cu¶c Ç©i t¥ng
                             cho ta, nh»ng kÈ Çã và Çang có mË. ñØng có Ç®i ljn
                             khi mË ch‰t rÒi m§i nói : tr©i Öi, tôi sÓng bên mË suÓt
                             mÃy mÜÖi næm tr©i mà chÜa có lúc nào NHµN K³
                             ÇÜ®c m¥t mË Lúc nào cÛng chÌ nhìn thoáng qua.
                             Trao Ç°i vài câu ng¡n ngûi. Xin tiŠn æn quà. ñòi hÕi
                             m†i chuyŒn. Ôm mË mà ngû cho Ãm. GiÆn d‡i. H©n
                             lÅy. Gây bao nhiêu chuyŒn r¡c rÓi cho mË phäi lo
                            l¡ng, Óm mòn, thÙc khuya dÆy s§m vì con. Ch‰t s§m
                             cÛng vì con. ñ‹ mË phäi suÓt Ç©i b‰p núc vá maœ
                             gi¥t rºa, d†n dËp. Và Ç‹ mình bÆn r¶n suÓt Ç©i lên
                             xuÓng ra vào l®i danh. MË không có th©i gi© nhìn kÏ
                             con. Và con không có th©i gi© nhìn kÏ mË. ñ‹ khi
                             mË mÃt, mình có cäm nghï : thÆt nhÜ là mình chÜa
                             bao gi© thÆt có š thÙc r¢ng mình có mË.

                             ChiŠu nay khi Çi h†c vŠ, ho¥c khi Çi làm viŒc ª sª
                             vŠ, em hãy vào phòng mË v§i m¶t nø cÜ©i thÆt trÀm
                             l¥ng và thÆt bŠn. Em së ngÒi xuÓng bên mË. Së b¡t
                             mË dØng kim chÌ, mà ÇØng nói næng chi. RÒi em së
                             nhìn mË thÆt lâu, thÆt kÏ Ç‹ trông thÃy mË và Ç‹ bi‰t
                             r¢ng mË Çang sÓng và dang ngÒi bên em. CÀm tay
                             mË, em së hÕi m¶t câu ng¡n làm mË chú š. Em hÕi
                             :"MË Öi, mË có bi‰t không?". MË së hÖi ngåc nhiên
                             và së hÕi em, vØa hÕi vØa cÜ©i :"Bi‰t gì?". VÅn nhìn
                             vào m¡t mË, vÅn gi» nø cÜ©i trÀm l¥ng và bŠn, em së
                             nói :"MË có bi‰t là con thÜÖng mË không?". Câu hÕi
                             së không cÀn ÇÜ®c trä l©i. Cho dù ngÜÖi l§n ba bÓn
                             mÜÖi tu°i ngÜÖi cÛng có th‹ hÕi nhÜ th‰, bªi vì
                             ngÜÖi là con cûa mË. MË và em së sung sܧng, së
                             sÓng trong š thÙc tình thÜÖng bÃt diŒt. MË và em së
                             trª thành bÃt diŒt và ngày mai, mË mÃt, em së không
                             hÓi hÆn, Çau lòng.

                             Ngày Vu-lan ta nghe giäng và džc sách nói vŠ ngài
                             Møc-liên và vŠ s¿ hi‰u dÍ. Công cha, nghïa mË. B°n
                             phÆn làm con. Ta låy PhÆt cÀu cho mË sÓng lâu.
                             Ho¥c låy mÜ©i phÜÖng tæng chú nguyŒn cho mË
                             ÇÜ®c tiêu diêu nÖi c¿c låc, n‰u mË Çã mÃt. Con mà
                             không có hi‰u là con bÕ Çi. NhÜng hi‰u thì cÛng do
                             tình thÜÖng mà có; không có tình thÜÖng, hi‰u chÌ là
                             giä tåo, khô khan, vøng vŠ, cÓ g¡ng mŒt nh†c. Mà
                             có tình thÜÖng là có Çû h‰t rÒi. CÀn chi nói ljn b°n
                             phÆn. ThÜÖng mË, nhÜ vÆy là Çû. Mà thÜÖng mË
                             không phäi là m¶t b°n phÆn. ThÜÖng mË là m¶t cái
                             gì rÃt t¿ nhiên. NhÜ khát thì uÓng nܧc. Con thì phäi
                             có mË, phäi thÜÖng mË. Ch» PH?I Çây không phäi
                             là luân lš, là b°n phÆn. PH?I ñÂY L€ LÝ ñÐ÷NG
                             NHIÊN. Con thì ÇÜÖng nhiên thÜÖng mË, cÛng nhÜ
                             khát thì dÜÖng nhiên tìm nܧc uÓng. MË thÜÖng con,
                             nên con thÜÖng mË. Con cÀn mË, mË cÀn con. N‰u
                             mË kông cÀn con, con không cÀn mË, thì Çó không
                             phäi là mË và con. ñó là låm døng danh tØ mË con.

                             Ngày xÜa, thÀy giáo hÕi r¢ng : con mà thÜÖng mË thì
                             phäi làm th‰ nào ? Tôi trä l©i : vâng l©i, cÓ g¡ng.
                             giúp Ç«, phøng dÜ«ng lúc mË vŠ già và th© phøng
                             khi mË khuÃt núi. Bây gi© thì tôi bi‰t r¢ng : con
                             thÜÖng mË thì không phäi "làm th‰ nào" gì h‰t. CÙ
                             thÜÖng mË, th‰ là Çû l¡m rÒi, cÀn chi phäi hÕi "làm
                             th‰ nào" n»a ! ThÜÖng mË không phäi là m¶t vÃn dŠ
                             luân lš Çåo ÇÙc.

                             Anh mà nghï r¢ng tôi vi‰t bài nÀy Ç‹ khuyên anh vŠ
                             luân lš Çåo ÇÙc là anh lÀm. ThÜÖng mË là m¶t vÃn
                             ÇŠ hܪng thø. MË nhÜ suÓi ng†t, nhÜ "ÇÜ©ng mía
                             lau", nhÜ "xôi n‰p m¶t". Anh không hܪng thø thì
                             u°ng cho anh. ChÎ không hܪng thø thì thiŒt cho chÎ.
                             Tôi chÌ cänh cáo cho anh chÎ bi‰t mà thôi. ñ‹ mai
                             nÀy anh chÎ ÇØng có than thª r¢ng : Ç©i ta không còn
                             gì cä. M¶t món quà nhÜ mË mà còn không vØa š thì
                             hoå chæng có làm ng†c hoàng thÜ®ng lj m§i vØa š,
                             m§i b¢ng lòng, m§i sung sܧng. NhÜng tôi bi‰t ng†c
                             hoàng không sung sܧng Çâu, bªi ng†c hoàng là
                             ÇÃng t¿ sinh, không bao gi© có diÍm phúc có ÇÜ®c
                             m¶t bà mË.

                             Tôi k‹ chuyŒn nÀy, anh ÇØng nói tôi kh© dåi. ñáng
                             lë chÎ tôi không nên Çi lÃy chÒng, tôi không nên Çi tu
                             m§i phäi. Chúng tôi bÕ mË mà Çi, ngÜ©i thì theo
                             cu¶c Ç©i m§i bên cånh ngÜ©i con trai thÜÖng yêu,
                             ngÜ©i thì Çi theo lš tܪng Çåo ÇÙc mình say mê và
                             tôn th©. Ngày chÎ tôi Çi lÃy chÒng, mË tôi lo l¡ng
                             læng xæng, không tÕ vÈ buÒn bã chi. NhÜng ljn khi
                             chúng tôi æn cÖm trong phòng, æn qua loa Ç‹ Ç®i gi©
                             rܧc dâu, thì mË tôi không nuÓt ÇÜ®c mi‰ng nào. MË
                             nói : "MÜ©i tám næm tr©i nó ngÒi æn cÖm v§i mình,
                             bây gi© nó æn b»a cuÓi cùng rÒi thì nó së Çi æn ª m¶t
                             nhà khác". ChÎ tôi gøc ÇÀu xuÓng mâm cÖm, khóc.
                             ChÎ nói : "Thôi con không lÃy chÒng n»a". NhÜng
                             rÓt cu¶c thì chÎ cÛng Çi lÃy chÒng. Còn tôi thì bÕ mË
                             mà Çi tø "Các ái tØ sª thân" là l©i khen ng®i ngÜ©i có
                             chí xuÃt gia. Tôi không t¿ hào chi vŠ l©i khen Çó.
                             Tôi thÜÖng mË, nhÜng tôi có lš tܪng, vì vÆy phäi xa
                             mË. ThiŒt thòi cho tôi, có th‰ thôi.

                             Ÿ trên Ç©i, có nhiŠu khi ta phäi ch†n l¿a. Mà không
                             có s¿ ch†n l¿a nào là không kh° Çau. Anh không th‹
                             b¡t cá hai tay. ChÌ kh° là vì muÓn làm ngÜ©i nên anh
                             phäi kh° Çau. Tôi không hÓi hÆn vì bÕ mË Çi tu
                             nhÜng tôi ti‰c và thÜÖng cho tôi vô phúc thiŒt thòi
                             nên không ÇÜ®c hܪng thø tÃt cä kho tàng quí báu
                             Çó. M‡i bu°i chiŠu låi PhÆt, tôi cÀu nguyŒn cho mË.
                             NhÜng tôi không ÇÜ®c æn "chuÓi ba hÜÖng", "xôi
                             n‰p m¶t" và "dÜ©ng mía lau".

                             Anh cÛng ÇØng tܪng tôi khuyên anh : không nên
                             Çu°i theo s¿ nghiŒp mà chÌ nên ª nhà v§i mË. Tôi Çã
                             nói là tôi không khuyên ræng ai h‰t -- tôi không
                             giäng luân lš Çåo ÇÙc -- rÒi mà. Tôi chÌ nh¡c anh :
                             mË là chuÓi, là xôi, là ÇÜ©ng, là mÆt, là ng†t ngào, là
                             tình thÜÖng. ñ‹ anh ÇØng quên. Quên là m¶t l‡i l§n
                             : cÛng không phäi l‡i n»a, mà là m¶t s¿ thiŒt thòi.
                             Mà tôi không muÓn anh chÎ thiŒt thòi, vô tình mà bÎ
                             thiŒt thòi. Tôi xin cài vào túi áo anh m¶t bông hoa
                             hÒng : Ç‹ anh sung sܧng, th‰ thôi.

                             N‰u có khuyên, thì tôi së khuyên anh nhÜ th‰ nÀy :
                             chiŠu nay, khi Çi h†c vŠ, ho¥c khi Çi làm viŒc vŠ,
                             anh hãy vào phòng mË v§i m¶t nø cÜ©i thÆt trÀm
                             l¥ng và thÆt bŠn. Anh së ngÒi xuÓng bên mË. Së b¡t
                             mË dØng kim chÌ, mà ÇØng nói næng chi. RÒi anh së
                             nhìn mË thÆt lâu, thÆt kÏ, Ç‹ trông thÃy mË và Ç‹ bi‰t
                             r¢ng mË Çang sÓng và Çang ngÒi bên anh. CÀm tay
                             mË, anh së hÕi m¶t câu ng¡n làm mË chú š. Anh hÕi
                             : "MË Öi, mË có bi‰t không?" MË së hÖi ngåc nhiên
                             và së nhìn anh, vÜà cÜ©i vØa hÕi : "Bi‰t gì?" VÅn
                             nhìn vào m¡t mË, vÅn gi» nø cÜ©i trÀm l¥ng và bŠn,
                             anh së hÕi ti‰p :"MË có bi‰t là con thÜÖng mË
                             không?" Câu hÕi së không cÀn ÇÜ®c trä l©i. Cho dù
                             anh l§n ba bÓn mÜÖi tu°i, chÎ l§n ba bÓn mÜÖi tu°i,
                             thì anh cÛng hÕi câu Ãy, chÎ cÛng hÕi câu Ãy, em
                             cÛng hÕi câu Ãy. Bªi vì anh, bªi vì chÎ, bªi vì em ÇŠu
                             là con cûa mË. MË và anh së sung sܧng, së ÇÜ®c
                             sÓng trong š thÙc tình thÜÖng bÃt diŒt. Và ngày mai
                             mË mÃt, anh së không hÓi hÆn, Çau lòng, ti‰c r¢ng
                             anh không có mË.

                             ñó là ÇiŒp khúc tôi muÓn ca hát cho anh nghe hôm
                             nay. Và anh hãy ca, chÎ hãy ca, em hãy ca cho cu¶c
                             Ç©i ÇÙng chìm trong vô tâm, quên lãng. ñóa hoa
                             màu hÒng tôi cài trên áo anh rÒi Çó. Anh hãy sung
                             sܧng Çi.